Vruchtbaarheid vergroten door aandacht te besteden aan voeding en gezondheid

1. Vruchtbaarheid: Waarom en hoe zorgen we voor een gezond en evenwichtig dieet?

Onderzoek naar de relatie tussen voeding en menselijke vruchtbaarheid is de afgelopen decennia sterk toegenomen. De resultaten van dit onderzoek hebben duidelijk aangetoond dat een evenwichtige en gezonde voeding tijdens de periode vóór de conceptie de vruchtbaarheid bij zowel vrouwen als mannen verbetert. Voor een optimale werking heeft het lichaam macronutriënten in specifieke verhoudingen nodig: koolhydraten moeten 40 tot 55% van de totale energie-inname (TEI) uitmaken, eiwitten 10 tot 20% en vetten 35 tot 40%. Op basis van deze wetenschappelijke gegevens komen verschillende belangrijke aanbevelingen naar voren.

A. Leg de nadruk op gezonde vetten

Lipiden bestaan ​​voornamelijk uit vetzuren , waarvan de verdeling een evenwicht moet handhaven dat nodig is voor een goede werking van het lichaam. Ze leveren energie, dragen bij aan de synthese van onze hormonen en celmembranen en maken de opname van vitamine A, D, E en K mogelijk. De moderne voeding bevat echter over het algemeen te veel verzadigde vetzuren en te weinig enkelvoudig onverzadigde en vooral meervoudig onverzadigde vetzuren (waaronder de bekende omega 3-vetzuren). Deze laatste zijn met name essentieel voor de gezondheid van hart en bloedvaten, de hersenen en ontstekingen.

Het is daarom belangrijk om oliehoudende zaden zoals amandelen, hazelnoten, walnoten, vette vis zoals zalm, tonijn, makreel, sardines, maar ook plantaardige oliën rijk aan onverzadigde vetten zoals koolzaad, lijnzaad en soja te consumeren.

B. Zorg voor een stabiele bloedglucosespiegel

Studies tonen een verband aan tussen een te hoge glycemische lading en ovulatiestoornissen. Bloedsuikerpieken veroorzaken een overproductie van insuline. Deze overmatige stimulatie kan uiteindelijk leiden tot insulineresistentie , een aandoening waarbij cellen minder effectief reageren op de werking van dit hormoon. Hoge insulineniveaus verstoren de hormonale as door de productie van androgenen (mannelijke hormonen) door de eierstokken te verhogen. Deze disbalans kan de ovulatie verstoren of zelfs anovulatie (het uitblijven van de ovulatie) veroorzaken.

Dit fenomeen is goed gedocumenteerd, met name bij vrouwen met polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS) , een veelvoorkomende ovulatiestoornis die in 50 tot 70% van de gevallen gepaard gaat met insulineresistentie. Omgekeerd kan een beter gereguleerde insulinespiegel (door middel van een dieet met een lage glycemische index en regelmatige lichaamsbeweging) de insulinegevoeligheid verbeteren, de geslachtshormonen weer in balans brengen en de regelmaat van de menstruatiecyclus en de ovulatie verbeteren.

Om bloedsuikerpieken te beperken, is het raadzaam om de voorkeur te geven aan voedingsmiddelen met een lage glycemische index : zetmeelrijke producten, volkoren granen en meel, peulvruchten (linzen, kikkererwten, kidneybonen), fruit (appels, peren, bessen), groenten en oliehoudende zaden (walnoten, paranoten, lijnzaad, chiazaad). Snoep en producten met geraffineerde witte suiker daarentegen moeten zoveel mogelijk worden beperkt. Kies liever voor alternatieven zoals stevia, dat een gematigder effect heeft op de bloedsuikerspiegel.

C. Eet veel eiwitten

Eiwitten spelen een belangrijke rol bij vruchtbaarheid, omdat ze de essentiële bouwstenen zijn voor de celvorming en de voortplantingshormonen (oestrogeen, progesteron, testosteron, enz.). Het is belangrijk om plantaardige eiwitbronnen te prioriteren, die minder verzadigde vetzuren bevatten dan dierlijke eiwitten en rijk zijn aan vezels, antioxidanten, vitaminen en mineralen. Desondanks blijft een matige consumptie van dierlijke eiwitten gunstig, met name vanwege de inname van vitamine B12 en heemijzer, een vorm die beter wordt opgenomen dan ijzer uit plantaardige bronnen. Vis en rood vlees kunnen daarom ongeveer twee keer per week worden gegeten.

2. Welke rol spelen micronutriënten bij vruchtbaarheid?

Specifieke micronutriëntensuppletie is bewezen effectief op het gebied van vruchtbaarheid. Sommige spelen een essentiële rol bij zowel vrouwen als mannen.

A. Foliumzuur

Dit is het bekendste supplement dat vrouwen wordt aanbevolen tijdens de periode vóór de conceptie en tijdens de zwangerschap. Foliumzuur (of vitamine B9) is een van de B-vitamines die essentieel zijn voor een gezonde groei van de ongeboren baby. Talrijke studies hebben aangetoond dat foliumzuur het risico op hersenafwijkingen (neuralebuisdefecten) tijdens de zwangerschap helpt verminderen. Foliumzuurinname wordt eveneens geassocieerd met een lagere incidentie van onvruchtbaarheid.

Voedingsbronnen alleen zijn echter onvoldoende om de foliumzuurinname te leveren die nodig is om deze geboorteafwijkingen te voorkomen. Sterker nog, 75% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd heeft een foliumzuurinname die lager is dan de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid. Als u zwanger wilt worden, is het daarom raadzaam om ten minste drie maanden vóór de zwangerschap met het supplement te beginnen.

Ontdek onze tips over foliumzuursuppletie

B. Myo-inositol

Myo-inositol is een molecuul dat van nature aanwezig is in celmembranen. Eenmaal vrijgekomen in de cel, fungeert het als een secundaire boodschapper :

• door de werking van insuline na te bootsen , met name door de activering van glucosetransporteurs
• door de werking van FSH, het folliculair stimulerende hormoon, te bevorderen.

Dit mechanisme maakt het een belangrijke speler in de reproductieve fysiologie, met positieve effecten op de ontwikkeling van eicellen. In folliculair vocht wordt myo-inositol herkend als een marker voor een goede eicelkwaliteit, die de follikelrijping en embryonale ontwikkeling bevordert. In de geassisteerde voortplantingstechnologie (ART) verbetert het de gevoeligheid van de eierstokken en de eicelrijping. Bovendien heeft de combinatie met foliumzuur tijdens de periode vóór de conceptie een vermindering van het risico op neuralebuisdefecten aangetoond. De gunstige effecten zijn aangetoond bij een dosis van 4 gram per dag.

C. Jodium, selenium en zink: 3 essentiële sporenelementen voor vruchtbaarheid

Jodium is essentieel voor de aanmaak van schildklierhormonen , die de celgroei en -rijping reguleren. De rol ervan in de ontwikkeling van de hersenen van de foetus, met name tijdens de eerste maanden van de zwangerschap, is cruciaal. Toch heeft 75% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd een tekort aan jodium. Jodiumtekort kan leiden tot milde hypothyreoïdie, wat de vruchtbaarheid kan beïnvloeden, de leeftijd van de eerste geboorte kan uitstellen en het risico op een miskraam en onverklaarbare onvruchtbaarheid kan verhogen.

Selenium speelt een rol bij de ontwikkeling van de follikels in de eierstokken, die verantwoordelijk zijn voor de productie van eicellen. Het werkt ook als antioxidant, beschermt tegen zware metalen en draagt ​​bij aan een goede schildklierfunctie. Het is in optimale concentraties aanwezig in de eierstokken en bevordert een cellulaire omgeving die bevorderlijk is voor de ontwikkeling van de follikels en de kwaliteit van de eicellen. Bij mannen ondersteunt het de spermaproductie en -motiliteit , wat de hoge concentratie in de testikels verklaart.

Tot slot draagt ​​zink , betrokken bij meer dan 300 enzymatische reacties, bij aan de eiwitsynthese en hormoonregulatie. Recente studies bevestigen de rol ervan in de reproductieve gezondheid. Het speelt een rol bij de rijping van eicellen en de succesvolle voltooiing van de bevruchting bij vrouwen, en verbetert de spermakwaliteit bij mannen.

D. De andere B-vitamines, vitamine C, D en E

Vitamine D3 draagt ​​bij aan de productie van geslachtshormonen en speelt een rol bij de regulering van de celgroei . Het ondersteunt ook de insulinesynthese en vergemakkelijkt de glucoseopname door cellen. Vitamine C en E werken als antioxidanten en dragen bij aan de regeneratie van andere antioxidanten, zoals glutathion. B-vitamines spelen een essentiële rol als cofactoren in veel metabolische reacties in het lichaam, met name in de folaat- en methyleringscycli, en kunnen bijdragen aan de ondersteuning van de antioxidante afweer.

3. Welke leefgewoonten moeten worden veranderd om de vruchtbaarheid te bevorderen?

Ook de levensstijl van het koppel, zowel van de man als van de vrouw, heeft een grote invloed op de vruchtbaarheid.

A. Tabak

Roken vermindert de vruchtbaarheid van beide partners. Sigaretten worden zelfs beschouwd als de grootste vijand van vruchtbaarheid. Bij vrouwen wordt roken in verband gebracht met een verminderde ovariële reserve, een vertraagde bevruchting en een hoger risico op een miskraam. Bij mannen vermindert het de spermakwaliteit aanzienlijk. Gezien deze factoren is stoppen met roken, of op zijn minst het gebruik ervan verminderen, essentieel. In deze context is het zoeken van hulp en steun cruciaal. Het is ook belangrijk om te weten dat meeroken ook schadelijk is.

B. Overgewicht en ondervoeding

Obesitas gaat, net als ondervoeding, gepaard met een verhoogd risico op ovulatiestoornissen. Obesitas leidt tot een risico op anovulatie (uitblijven van de ovulatie), wat pogingen tot conceptie in gevaar brengt. Een gewichtsverlies van 5% blijkt bepaalde factoren te normaliseren, waardoor de normale rijping van eicellen wordt hersteld en in sommige gevallen de noodzaak van kunstmatige voortplantingstechnieken wordt vermeden.

Omgekeerd leiden onvoldoende voedselinname of strenge dieetbeperkingen tot gewichtsverlies, een algeheel tekort aan voedingsstoffen en een verhoogd risico op onvruchtbaarheid. Het is daarom raadzaam om te streven naar een BMI (Body Mass Index) tussen 19,5 en 24,9.

C. Andere belangrijke parameters

Ook het psychologische aspect moet in overweging worden genomen. Stress creëert een minder gunstige omgeving voor een zwangerschap. Regelmatige en gepaste fysieke activiteit biedt tal van voordelen, die allemaal bijdragen aan het optimaliseren van de kans op zwangerschap.

Een ander essentieel punt, waar zelden over gesproken wordt, is de frequentie van geslachtsgemeenschap. Regelmatige seks (twee tot drie keer per week), op het juiste moment in de cyclus, is een belangrijke voorwaarde om de kans op bevruchting te vergroten. Het is echter net zo belangrijk om spontaniteit en evenwicht binnen het koppel te behouden.
Gelukkig zijn er verschillende eenvoudige manieren om de ovulatieperiode te bepalen: gebruik ovulatietesten die verkrijgbaar zijn bij de apotheek, meet elke ochtend uw temperatuur, let op veranderingen in uw vaginale afscheiding of bereken uw menstruatiecyclus.

Dit artikel is uitsluitend bedoeld ter informatie en vervangt geen consult of advies van uw arts.

Wetenschappelijke referenties

Volksgezondheid Frankrijk: Aanbevelingen met betrekking tot voeding, lichaamsbeweging en sedentair gedrag voor volwassenen, 2019

Wereldgezondheidsorganisatie: WHO-rapport over onvruchtbaarheid, 2020

"PCOS en insuline: gevaarlijke relaties" donderdag 14 september 2023. Deel 1: PCOS: Is insuline de schuldige? Dr. Geoffroy Robin

Chiu YH, Chavarro JE, Souter I. Dieet en vrouwelijke vruchtbaarheid: dokter, wat moet ik eten? Fertil Sterile. 1 sep. 2018;110(4):560-9.

Safarinejad MR, Hosseini SY, Dadkhah F, Asgari MA. Relatie tussen omega-3- en omega-6-vetzuren en spermakenmerken, en de antioxidantstatus van spermaplasma: een vergelijking tussen vruchtbare en onvruchtbare mannen. Clin Nutr Edinb Scotl. Feb 2010;29(1):100-5.

Wilson RD, Wilson RD, Audibert F, Brock JA, Carroll J, Cartier L, et al. Preconceptionele foliumzuur- en multivitaminesupplementatie voor de primaire en secundaire preventie van neuralebuisdefecten en andere foliumzuurgevoelige aangeboren afwijkingen. J Obstet Gynaecol Can. 1 juni 2015;37(6):534‑49.

Chiu TTY, Rogers MS, Law ELK, Briton-Jones CM, Cheung LP, Haines CJ. Folliculaire vloeistof- en serumconcentraties van myo-inositol bij patiënten die IVF ondergaan: relatie met de eicelkwaliteit. Hum Reprod Oxf Engl. Juni 2002;17(6):1591-6.

Mintziori G, Mousiolis A, Duntas LH, Goulis DG. Bewijs voor een veelzijdige rol van selenium bij onvruchtbaarheid. Hormones. 1 maart 2020;19(1):55‑9.

Künzle R, Mueller MD, Hänggi W, Birkhäuser MH, Drescher H, Bersinger NA. Spermakwaliteit van mannelijke rokers en niet-rokers bij onvruchtbare paren. Fertil Sterile. 1 februari 2003;79(2):287-91.

Silvestris E, Lovero D, Palmirotta R. Voeding en vrouwelijke vruchtbaarheid: een onderling afhankelijke correlatie. Front Endocrinol. 2019;10:346.

Anderson K, Nisenblat V, Norman R. Leefstijlfactoren bij mensen die een vruchtbaarheidsbehandeling zoeken – een overzicht. Aust NZJ Obstet Gynaecol. 2010;50(1):8-20.

Carlsen E, Giwercman A, Keiding N, Skakkebaek NE. Bewijs voor afnemende kwaliteit van sperma gedurende de afgelopen 50 jaar. Br Med J. 12 september 1992;305(6854):609-13.

Chiu TY et al., Folliculaire vloeistof- en serumconcentraties van myo-inositol bij patiënten die IVF ondergaan: relatie met eicelkwaliteit. Human Reproduction Vol. 17, nr. 6 pp. 1591–1596, 2002.

Caprio et al. Myo-inositoltherapie voor patiënten met een slechte respons tijdens IVF: een prospectief gecontroleerd observationeel onderzoek. Journal of Ovarian Research. 2015; 8:37.

Myoinositol: De brug (PONTI) naar een gezonde zwangerschap. Pietro Cavalli en Elena Ronda. Int J Endocrinol. 2017; 2017: 5846286.